ΣΕΝΤΕΡ ΦΟΡ ΜΕ ΤΟ ΝΟ “9”!..
Φίλοι μου / μας!
1. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΑ ΚΟΜΜΟΥΝΙΑ, ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΟΙΩΝΕΙ ΟΧΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΟΥΣ!..
Η θέση του ΚΚΕ για τη Μακεδονία και τη Θράκη μέσα από μυστικά βρετανικά έγγραφα
Το Δ’ Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς και η θέση για αυτόνομη Μακεδονία και Θράκη – Το Γραφείο Θεσσαλονίκης της Κομμουνιστικής Διεθνούς – Η Στ’ Συνδιάσκεψη της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας, η αντίδραση των Ελλήνων Κομμουνιστών και το μανιφέστο που δημοσιεύθηκε στον «Ριζοσπάστη» (14/12/1924) για ανεξάρτητη Μακεδονία-Θράκη.
Ένα από τα θέματα για τα οποία έχει κατηγορηθεί το Κ.Κ.Ε. ήταν η στάση του για το ζήτημα της Μακεδονίας και της Θράκης τα πρώτα χρόνια μετά την ίδρυσή του, καθώς φαίνεται ότι επιθυμία της ηγεσίας του κόμματος ήταν η δημιουργία μιας ανεξάρτητης κρατικής οντότητας που θα περιλάμβανε ολόκληρες τις περιοχές αυτές. Και για το συγκεκριμένο θέμα έχουν γραφτεί πολλά.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν άγνωστα, ως τώρα, στοιχεία που φυλάσσονται στα Εθνικά Βρετανικά Αρχεία. Τα στοιχεία αυτά περιέχονται σε μια σειρά από κείμενα που συντάχθηκαν την άνοιξη του 1947 από κάποιον άγνωστο Βρετανό, στέλεχος των μυστικών υπηρεσιών ειδικευμένο στα σχετικά με τον Κομμουνισμό θέματα ή Βρετανό πράκτορα που είχε θητεύσει στο κομμουνιστικό κίνημα της μεσοπολεμικής περιόδου. Όλα αυτά τα στοιχεία τα μετέφρασε και τα επιμελήθηκε ο Γιάννης Παπαθεοδώρου και περιέχονται στο βιβλίο «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», Εκδόσεις HISTORIA, 2023. Θα παραθέσουμε μερικά από τα στοιχεία που αφορούν τη στάση του Κ.Κ.Ε. στο ζήτημα της Μακεδονίας και της Θράκης. Ο ανώνυμος συγγραφέας (ή συγγραφείς) αναφέρονται στα γεγονότα της περιόδου ως το 1947, με τα οποία θα ασχοληθούμε στο μέλλον.
Το ΣΕΚΕ και η Τρίτη Διεθνής
Το ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας), ο πρόδρομος του Κ.Κ.Ε., συνδέθηκε με την “Τρίτη Διεθνή” με απόφαση του Α΄ Εθνικού Συμβουλίου του, τον Ιούνιο του 1919, η οποία εγκρίθηκε από το Β’ Συνέδριο του Κόμματος τον Απρίλιο του 1920. Στο εξής, το ΣΕΚΕ δήλωνε ότι δεχόταν επίσημα τις αρχές της “Κομμουνιστικής Διεθνούς” και επίσης ότι δεσμευόταν από τις αποφάσεις που είχαν ληφθεί από τη συνδιάσκεψη της “Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας”, που διεξήχθη στις 15 Ιανουαρίου 1920 στη Σόφια. Η “Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία” ήταν μια οργάνωση που εμπνεόταν από το ΚΚ Βουλγαρίας, το οποίο καθοδηγούσε την πολιτική της Κομμουνιστικής Διεθνούς στα Βαλκάνια από τη Βιέννη. Πλέον, η λέξη «Κομμουνιστικό» εμφανιζόταν σε παρένθεση μετά το «Σοσιαλιστικό Εργατικό» στην ονομασία του Κόμματος. Αυτός ήταν ο επίσημος τίτλος μέχρι το Γ’ Έκτακτο Συνέδριο του 1924, όταν τότε το ΣΕΚΕ μετονομάστηκε σε “Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος” (Ελληνικό Τμήμα της “Κομμουνιστικής Διεθνούς”). Η αναφορά στην “Κομμουνιστική Διεθνή” εγκαταλείφθηκε μετά τη διάλυσή της (Μάιος 1943).
Το μακεδονικό και το θρακικό ζήτημα
Η Στ’ Συνδιάσκεψη της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας (Μάρτιος 1924)
Στη Στ’ (6η) Συνδιάσκεψη της “Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας” που έγινε τον Μάρτιο του 1924, φάνηκε καθαρά η πρόθεση της “Κομμουνιστικής Διεθνούς” να τονίσει τα ζητήματα της Μακεδονίας και της Θράκης. Εκπρόσωπος του Κ.Κ.Ε. στη Συνδιάσκεψη αυτή ήταν ο Παντελής Πουλιόπουλος.
Η αντίδραση των Ελλήνων κομμουνιστών
Οι αντιδράσεις των Ελλήνων κομμουνιστών ηγετών σε αυτές τις ντιρεκτίβες δεν ήταν καθόλου ευνοϊκές. Η ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας όξυνε τα πράγματα καθώς ακολούθησαν και παράλληλες ανταλλαγές που γίνονταν ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Καθώς πολλοί Βούλγαροι που κατοικούσαν στη χώρα μας έφυγαν για τη Βουλγαρία χωρίς να έχει ρευστοποιηθεί η περιουσία τους, η γειτονική χώρα προσέφυγε στην “Κοινωνία των Εθνών” από τον Μάρτιο του 1923, ενώ τα συνοριακά επεισόδια ήταν συχνά. Η “Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία” έδωσε οδηγίες στο Κ.Κ.Ε. να «υψώσει» τη φωνή του και να αγωνιστεί εναντίον κάθε προσπάθειας να εξελληνιστούν τα νέα εδάφη μέσω της απέλασης των Τούρκων και των Βουλγάρων. Το Κ.Κ.Ε. κλήθηκε να ζητήσει την ακύρωση της Σύμβασης περί ανταλλαγής πληθυσμών και μαζί με το Βουλγαρικό Κομμουνιστικό Κόμμα να κάνουν ό, τι είναι δυνατόν ώστε να αποφευχθεί η σύναψη μιας παρόμοιας συνθήκης ανάμεσα σε Ελλάδα και Βουλγαρία.
Και επίσης, θα έπρεπε να επιμείνουν στο δικαίωμα των μειονοτήτων για αυτοπροσδιορισμό, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος για αυτονόμηση. Το θέμα τέθηκε στο “Ε’ Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς” το 1924. Οι Γιουγκοσλάβοι κομμουνιστές υποστήριξαν τους Έλληνες ωστόσο κατηγορήθηκαν και τα δύο κόμματα για απειθαρχία.
Η νίκη των εξτρεμιστικών στοιχείων και η δημιουργία του ΚΚΕ
Τους πρώτους μήνες του 1924 βάθυνε η διαίρεση που προϋπήρχε ανάμεσα στα παλαιότερα μέλη του Κ.Κ.Ε. που κρατούσαν πιο μετριοπαθή στάση και τα νεότερα μέλη που είχαν υιοθετήσει περισσότερο εξτρεμιστικές απόψεις.
Τον Ιούνιο του 1924 η “Κομμουνιστική Διεθνής” έστειλε στην Ελλάδα τον Σεραφείμ Μάξιμο προκειμένου να αναδιοργανωθεί το κόμμα. Διαμορφώθηκε τότε μια τριανδρία (Σεραφείμ Μάξιμος, Θωμάς Αποστολίδης και Γιάνης ,με ένα νι…, Κορδάτος), η οποία έδιωξε από το κόμμα τους μετριοπαθείς ηγέτες Σίδερη και Γεωργιάδη καθώς και δύο ακόμα σημαντικά στελέχη, τους Παπαναστασίου και Μπεναρόγια (θα αναφερθούμε σε αυτόν εκτενέστερα στη συνέχεια). Οι δύο τελευταίοι κατηγορήθηκαν ότι διαχειρίζονταν με λάθος τρόπο τα ζητήματα του κόμματος και ότι το οδηγούσαν σε αποτυχίες. Τα στελέχη που αποπέμφθηκαν επιχείρησαν με τη στήριξη της κυβέρνησης να δημιουργήσουν μια σοσιαλδημοκρατική ομάδα αλλά αυτή η προσπάθεια δεν τελεσφόρησε. Η διαγραφή τους άνοιξε τον δρόμο για τον Μάξιμο και τους νέους σε ηλικία εξτρεμιστές ακολούθους του, επικεφαλής των οποίων ήταν ο Παντελής Πουλιόπουλος. Έτσι, ο Πουλιόπουλος ανέλαβε Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής στο Γ’ Έκτακτο Συνέδριο που έγινε τον Νοέμβριο του 1924. Σε αυτό οι Έλληνες αποδέχτηκαν τους 21 όρους της Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας Κολάροφ, με την οποία κατηγορούσε τους Έλληνες για έλλειψη συνεργασίας και τόνιζε ότι η δημιουργία μιας ανεξάρτητης Μακεδονίας υπό σοβιετική προστασία θα έπρεπε να θεωρείται άμεσος στόχος. Το Κ.Κ.Ε. συμμορφώθηκε και αποφάσισε ότι αποδέχεται τις αποφάσεις της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας ως «εντελώς σωστές και πραγματικά επαναστατικές».
Από τότε, ο ελληνιστικός κομμουνιστικός Τύπος υποστήριζε το αίτημα για τη μακεδονική και θρακική αυτονομία ωστόσο πιθανότατα βρισκόταν υπό την επιτήρηση της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας του Γραφείου Θεσσαλονίκης και της Σοβιετικής Πρεσβείας στην Αθήνα.
Στο μεταξύ η ανταλλαγή πληθυσμών συνεχιζόταν και το 1925. Οι πράκτορες της “Κομμουνιστικής Διεθνούς” έδιναν ιδιαίτερη προσοχή στους πρόσφυγες, φτάνοντας στο σημείο να τους υπόσχονται ότι αν γίνονταν κομμουνιστές η ΕΣΣΔ θα κανόνιζε την επιστροφή τους στην Τουρκία! Έτσι, πριν από το 1928 το 50% των μελών του Κ.Κ.Ε. ήταν πρόσφυγες. Πάντως δεν είναι σαφής η θέση που είχαν απέναντι στο ζήτημα της αυτονομίας την ίδια στιγμή που οι Έλληνες της «Παλαιάς Ελλάδας» ήταν ριζικά αντίθετοι μ’ αυτή.
Η δράση της κυβέρνησης εναντίον του Κ.Κ.Ε.
Στα τέλη του 1924 η δράση του Κ.Κ.Ε. θορύβησε τη κυβέρνηση. Ένα μανιφέστο του Σεραφείμ Μάξιμου που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 1924 κινητοποίησε την Αστυνομία που θεώρησε ότι το Κόμμα ετοίμαζε πραξικόπημα, κάτι που δεν είχε καμία βάση. Ο Μάξιμος, ο Αποστολίδης και ο Κορδάτος, καθώς και άλλα στελέχη φυλακίστηκαν. Οι Αποστολίδης και Κορδάτος πίστευαν ότι όλα αυτά συνδέονταν με την «ανοησία της νέας πολιτικής πάνω στο εθνικό ζήτημα».
Το μανιφέστο του Συνεδρίου του Κ.Κ.Ε.(1924) για ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη
Από τις 26 Νοεμβρίου, ως τις 3 Δεκεμβρίου 1924 διεξήχθη συνέδριο του Κ.Κ.Ε. Μανιφέστο του προς τον εργαζόμενο λαό δημοσιεύθηκε στον «Ριζοσπάστη» της 14ης Δεκεμβρίου 1924. Στο μανιφέστο υπάρχει ειδικό κεφάλαιο, το 4ο το οποίο τιτλοφορείται «Ανεξαρτησία στη Μακεδονία και τη Θράκη». Είναι πρακτικά αδύνατο να μεταφέρουμε όλα όσα γράφονται σε αυτό. Σε αδρές γραμμές, γίνεται λόγος για Ευρωπαίους μιλιταριστές που έδρασαν στη Μικρασία, τα Βαλκάνια και την Ουκρανία, για την ελληνική μπουρζουαζία, που χρησιμοποίησε 300.000 απελπισμένους πρόσφυγες για ν’ αποικίσει τη Μακεδονία και συνεχίζει: «Η ντόπια μπουρζουαζία είναι εθνικός δυνάστης και καταπιεστής του Μακεδονικού και Θρακικού λαού και συγχρόνως ο κοινωνικός δυνάστης της εργατικής τάξης και των φτωχών αγροτικών και προσφυγικών μαζών. Αν δεν συντρίψουμε τον εθνικό ζυγό της ντόπιας μπουρζουαζίας που βαρύνει τη Μακεδονία και τη Θράκη δεν μπορούμε να τσακίσουμε τον κοινωνικό ζυγό της ίδιας μπουρζουαζίας που βαρύνει πάνω σε μας».
Και το μανιφέστο καταλήγει: «Να γιατί αγωνιζόμαστε για την ένωση των 3 τμημάτων της Μακεδονίας και της Θράκης και για την ενιαία και ανεξάρτητη κρατική τους ύπαρξη. Να γιατί ζητάμε Εθνικά Συμβούλια Προσφύγων μέσα στην ανεξάρτητη και ελεύθερη Μακεδονία να μοιράσουν μόνα τους τις γαίες μεταξύ των προσφύγων σύμφωνα με τα συμφέροντα του φτωχού αγροτοπροσφυγικού πληθυσμού της χώρας. Να πώς θα σωθούν οριστικά οι χιλιοδυστυχισμένοι πρόσφυγες της Μακεδονίας…».
Ο Αβραάμ Μπεναρόγια
Κάποιοι αναγνώστες σε σχόλια τους ζητούν να αναφερθούμε στον Αβραάμ Μπεναρόγια, έναν από τους πρωτοπόρους του σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Με την ευκαιρία του σημερινού άρθρου παραθέτουμε μερικά στοιχεία γι’ αυτόν. Ο Αβραάμ Ελιέζερ Μπεναρόγια (1887-1979) ήταν εβραϊκής καταγωγής συνδικαλιστής, δημοσιογράφος και πολιτικός. Γεννήθηκε στο Βιδίνιο (Βιντίν) της Βουλγαρίας. Έζησε για λίγα χρόνια στο Βελιγράδι και τη Φιλιππούπολη. Το 1908 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου ήταν ο πρωτοπόρος της ίδρυσης της εργατικής οργάνωσης Φεντερασιόν. Υπήρξε επίσης ένας από τους ιδρυτές της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ. Το 1924 διαγράφτηκε από το Κ.Κ.Ε. για οπορτουνισμό. Ο ίδιος πάντως ήταν εκφραστής μιας σοσιαλδημοκρατικής μετριοπάθειας. Καθώς δεν μπόρεσε να πρωταγωνιστήσει στην ίδρυση νέου σοσιαλιστικού κόμματος στη μεσοπολεμική Ελλάδα, έμεινε εκτός ενεργού πολιτικής. Στα χρόνια της Κατοχής συνελήφθη από τους Γερμανούς και οδηγήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου κρατήθηκε για 1,5 χρόνο.
Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1945 και στις αρχές της δεκαετίας του 1950 εγκαταστάθηκε στο Ισραήλ όπου έζησε ως το τέλος της ζωής του. Είναι χαρακτηριστικό ότι αρχικά ήταν εναντίον της ίδρυσης του κράτους του Ισραήλ. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του πάντως ήταν εχθρικά διακείμενος προς τη Σοβιετική Ένωση.
Πηγή:
Γιάννης Παπαθεοδώρου, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», Εκδόσεις HISTORIA
Ευχαριστούμε θερμά τις εκδόσεις HISTORIA για την πολύτιμη βοήθειά τους.
2.
Norway will develop a new super missile
Government of Norway
News story | Date: 24/11/2023
Norway is the world leader in missile production and produces one of the most advanced missiles in the world. Defence Minister Bjørn Arild Gram (Sp) reports that the government will now begin the development of the next generation missile. The development of this missile will be done in cooperation with Germany.
– We need to begin the work today to develop the weapons that will protect us against tomorrow’s threats. The new missile will strengthen Norway’s defence capability and ability to fight targets at long distances and is scheduled to be ready in 2035, says Gram. Kongsberg Defence and Aerospace (KDA) has developed today’s naval strike missile, the Naval Strike Missile (NSM), and will continue to take the lead role in the development of the new naval strike missile.
Today’s NSM was developed in the early 2000s and delivered to the Norwegian Armed Forces from 2011 to 2015. Today, the missiles are utilized in a number of navies around the world. The goal of the project is to ensure that Norway, in the future, will continue to have a world-leading industry for missile production, as we have today. This industry creates hundreds of Norwegian jobs and gives us a strengthened role internationally and in NATO cooperation. The development of the new missile is a collaborative project between Norway and Germany. Among other things, the missile is planned to be used on Norwegian and German naval vessels.
– Germany is our most important European partner for cooperation on defence equipment and a majorly important ally in NATO, says Gram. The government is now proposing that a decision will be made to initiate the first initial design phase of the project. Germany plans to consider a decision on commissioning in 2024. The government will return to the Norwegian Parliament with a recommendation for the continuation of the project once the design phase has been completed.
– There is high uncertainty in such large and complex development projects in high-tech industry. For the government, it is important to minimize the financial risk in such a project. That is why we are planning a process with different phases where each phase has its own cost framework and where the goal is control over the costs in each phase, says Gram.
The missile has until now been referred to as the Future Naval Strike Missile (FNSM). In further development, it will go under the name Super Sonic Strike Missile (3SM) Tyrfing.
ΣΧΟΛΙΟ “Ε.Θ.”: Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΝΟΡΒΗΓΙΚΟΣ ΠΥΡΑΥΛΟΣ ΟΜΩΣ, ΛΕΓΕΤΑΙ ΚΑΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣ ΓΙΕΝΣ ΣΤΟΛΤΕΝΜΠΕΡΓΚ, Ο ΝΥΝ ΚΟΣ ΓΓ/ΝΑΤΟ!..
3. ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΡΩΣΙΚΗ ΝΙΚΗ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ… Ρ/”ΑΠΑΝΤΗΣΗ” ΣΤΗΝ ΔΥΣΗ ΜΕ ΤΟ “ΑΝΟΙΓΜΑ” ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΧΕΔΟΝ ΜΟΝΙΜΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟ 1948 ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ Ι/ΚΡΑΤΟΥΣ ΑΙΜΟΡΡΑΓΟΥΝΤΟΣ… ΤΡΑΥΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΙΟΥΔΑΙΑΣ (ΚΑΙ ΠΙΟ ΓΝΩΣΤΗΣ ΠΙΑ ΩΣ “ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ”), ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΙΣΡΑΗΛ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΩΝ / ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΩΝ “ΧΑΜΑΣ”, ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΑΙ ΤΑ 2 ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΡΘΡΑ, ΩΣΤΕ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΠΟΣΟ… ΠΑΡΙΑΣ ΚΑΤΕΣΤΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΟΗΤΗ ΔΥΣΗ Η Ρ/”ΑΡΚΟΥΔΑ”!..
Ο Ρώσος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Aleksandr Novak, σε δήλωσή του για το κέντρο φυσικού αερίου που σχεδιάζεται να δημιουργηθεί στην Τουρκία, είπε: «Η τουρκική αντιπροσωπεία θα έρθει στη Ρωσία για να λάβει πληροφορίες για το κέντρο φυσικού αερίου».
Καθ’ ην στιγμήν, τόσο η ρωσική όσο και η τουρκική πλευρά συνεχίζουν τις προσπάθειές τους για την υλοποίηση του έργου, ο Ρώσος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Aleksandr Novak έδωσε πληροφορίες για τις τελευταίες εξελίξεις.
«ΕΙΜΑΙ ΣΙΓΟΥΡΟΣ ΟΤΙ ΘΑ ΕΠΙΤΕΥΧΘΕΙ ΜΙΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ»
Μιλώντας στη ρωσική τηλεόραση, ο Νόβακ είπε ότι ελπίζει ότι το έργο θα εφαρμοστεί σύντομα και είπε: «Αυτή τη στιγμή υπάρχει συμφωνία για τον “οδικό χάρτη” και η τουρκική αντιπροσωπεία ήρθε στην Αγία Πετρούπολη για να ενημερωθεί για την δουλειά στη ρωσική πλευρά. «Είμαι σίγουρος ότι στο άμεσο μέλλον θα επιτευχθεί συμφωνία για την πρακτική υλοποίηση αυτού του έργου», είπε.
Ο ΠΟΥΤΙΝ ΕΙΧΕ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙ ΤΟ ΓΙΓΑΝΤΙΟ ΕΡΓΟ
Ενώ ο Νόβακ είπε πρόσφατα ότι θα μπορούσε να επιτευχθεί συμφωνία για το έργο φέτος, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είπε σχετικά με το έργο, «Μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα μεγάλο κέντρο φυσικού αερίου για την Ευρώπη στην Τουρκία. Καμία παρέμβαση στις αγορές πετρελαίου ή χρήση αποθεμάτων δεν μπορεί να λύσει το ενεργειακό πρόβλημα. «Η Ρωσία είναι έτοιμη να στείλει ενέργεια στην Ευρώπη, η μπάλα είναι στο γήπεδο της», είπε.